Zaburzenia mowy to tylko mały wycinek pracy, diagnozy i terapii logopedycznej. Ważną jej częścią, są też zaburzenia o typie trudności w jedzeniu. Co ciekawe, występują one w każdym wieku, a ich przyczyny są bardzo różne. Zapraszam dzieci, ich opiekunów, ale i osoby dorosłe z problemami i trudnościami w jedzeniu.
Nie mam na myśli kwestii dietetycznej i kalorycznej, co jest częste. Zapraszam zwłaszcza opiekunów dzieci, dla których jedzenie to wyzwanie, które są niejadkami, preferują tylko suchą bułkę i makaron. Przykładowo, ale obrazowo. Nie tylko dzieci ze spektrum autyzmu. Bo w tym wypadku, problemy z jedzeniem występują najczęściej. Proszę nie wiązać jednak zawsze kłopotów jedzeniowych z autyzmem. Są i inne powody tych zaburzeń.
U dzieci mogą być to powody błahe, rozwojowe, wymagające zdiagnozowania, wskazania i ukierunkowania, które miną po podjęciu odpowiednich działań. To tzw. problemy rozwojowe, występujące w określonym wieku. Ale, żeby one nie utrwaliły się i nie pozostały, trzeba podjąć właściwe kroki. Trudności te mogą też wynikać z nieprawidłowości w budowie jamy ustnej, aparatu artykulacyjnego i jego niewłaściwego funkcjonowania. Są to tak zwane problemy oralno-motoryczne.
Trudności w jedzeniu, nierzadko spowodowane są zaburzeniami IS tzn. zaburzeniami integracji sensorycznej. Dla dzieci z zaburzeniami IS, jedzenie to tortura. Preferują one bardzo ograniczony i sprecyzowany jadłospis, w którym znajdują się pojedyncze produkty i nie ma mowy o rozszerzaniu diety dziecka.
Trzeba też, jako kolejny czynnik i przyczynę, wykluczyć zaburzenia pokarmowe, alergie i nietolerancje pokarmowe. Także zaburzenia neurologiczne, anoreksję dziecięcą. Warto wiedzieć, że jedzenie jest sytuacją społeczną. Umożliwia ono jako jeden z elementów, socjalizację człowieka, także dziecka. Dzieci mające trudności i problemy z socjalizacją, z jakimikolwiek zaburzeniami, mają też kłopoty z jedzeniem. I także odwrotnie. Mają je w ogromnej mierze dzieci z autyzmem ASD.
Posiłek powinien stanowić dla dziecka frajdę. A na pewno nie może być on przykrą koniecznością. Wąska dieta dziecka to jego niewielkie i zawężone zainteresowania. Posiłki nie są spożywane z radością, rodzic nie modeluje zachowań, a dziecko nie uczy się przez naśladowanie. Około 30 procent dzieci w ogóle, jako populacja, ma trudności z jedzeniem. Przy okazji proszę sprawdzić, czy dziecko akceptuje łyżeczkę w buzi, czy rozpoznaje łyżeczkę, w jaki sposób je. Przy okazji tego testu, zawsze proszę o zjedzenie biszkopta. Obserwuję.
Musimy pamiętać, że umiejętność jedzenia jest rozwojowa. Dziecko w kolejnych etapach życia uczy się poprzez naśladowanie i nabywa kolejne umiejętności. Zresztą, podobnie jest z mową. Mowa też jest umiejętnością, którą dziecko nabywa, której się uczy, i z którą nie przychodzi na świat. Także rozwój samodzielności, jeśli chodzi o jedzenie, wzrasta wraz z wiekiem dziecka.
Ogromną rolę odgrywa też właściwe postępowanie rodzica i jego własne praktyki żywieniowe. Mam tu na myśli wszelkie przekąski, jedzenie w biegu, na stojąco, podjadanie. Problemem, ale i źródłem trudności może być też zmuszanie dziecka do jedzenia na zasadzie – mam dziecko niejadka i ono musi zjeść to wszystko, co mu proponuję. Tymczasem jedzenie powinno być r e s p o n s y w n e. Ale o tym w innym artykule – podobnie, jak o błędach rodziców, najczęściej przy karmieniu popełnianych.
Na razie, wracając do problemów z jedzeniem, są one różnorodne. Może być to wąska dieta, niechęć do próbowania nowych rzeczy, specyficzne rytuały przy jedzeniu, pica czyli łaknienie spaczone, zespół ruminacji, czyli przeżuwania. Trudności w jedzeniu mogą być umiarkowane, kiedy dziecko je produkty z jednej grupy i zaawansowane, kiedy spożywa mniej niż dwadzieścia produktów, ogranicza kolor, kształt i fakturę pokarmu, prezentując przy tym agresję, autoagresję. Zaburzenia jedzenia to problem nie tylko dzieci.
Niektóre z tych problemów np. wybiórczość pokarmowa, ale i zaburzenie rozwijające się na bazie wybiórczości tzw. ARFID, mogą utrzymywać się przez życie dorosłe. Dochodzą do tego choroby neurologiczne, których jednym z objawów dalszych są zaburzenia połykania tzw. zaburzenia dysfagiczne.
Dysfagia
Dysfagia to powód i wskazanie do podjęcia terapii. Tego rodzaju zaburzenia i trudności występują np. w chorobie Parkinsona, chorobie Alzheimera, we wszelkiego rodzaju stanach otępienia i demencji. I także u osób dorosłych terapia jedzenia, trening jedzenia, odgrywają bardzo ważną rolę, są jedynym wyjściem z sytuacji, w której zagrożony jest komfort życia pacjenta, jego zdrowie. Praca logopedy z osobami dorosłymi, z tego rodzaju zaburzeniami jest istotna. Tu także niesłychanie ważna jest zarówno diagnoza, jak i właściwa terapia.